Tuần 8: ÔN TẬP LÀM VĂN TRUNG ĐẠI VIỆT NAM; TRẢ BÀI LÀM VĂN SỐ 2; THAO TÁC LẬP LUẬN SO SÁNH

Tuần 8

ÔN TẬP LÀM VĂN TRUNG ĐẠI VIỆT NAM

TRẢ BÀI LÀM VĂN SỐ 2

THAO TÁC LẬP LUẬN SO SÁNH

ĐỀ

1. Phân tích những biểu hiện của nội dung yêu nước trong văn học từ thế kỉ XVIII đến hết thế kỉ XIX qua một số tác phẩm và đoạn trích: Chạy giặc, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc (Nguyễn Đình Chiểu), Xin lập khoa luật (Nguyễn Trường Tộ), Vịnh khoa thi Hương (Trần Tế Xương).
2. Những giá trị nội dung và nghệ thuật của thơ văn Nguyễn Đình Chiểu.
3. Anh (chị) hiểu gì về thể loại văn tế? Nhận xét về nội dung và nghệ thuật của Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc.
4. Đặc điểm của thể loại hát nói được thể hiện như thế nào ở Bài ca ngất ngưởng?
5. Cảm hứng nhân đạo trong văn học giai đoạn nayfcos những biểu hiện gì mới so với giai đoạn trước qua các tác phẩm: Tự tình, Bài ca ngất ngưởng?
6. Nhận xét về tính quy phạm và cách tân của tác giả trong bài Thu điếu.

Đáp án

1. Nội dung lòng yêu nước trong văn học từ thế kỉ XVII đến hết thế kỉ XIX vẫn tiếp nối mạch cảm hứng yêu nước của giai đoạn trước.

– Các tác giả đã dựng nên hình ảnh những con người Việt Nam, cụ thể hơn là hình ảnh người nông dân Việt Nam dã biến tình yêu nước thành hành động cụ thể; đứng nên đấu tranh thoát khỏi xiềng xích nô lệ. Tuy thất bại nhưng nghĩa khí và tấm lòng của họ vẫn vằng vặc bất tử với thời gian và bất tử trong lòng người (Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc).

– Tình yêu nước còn thể hiện ở sự đau lòng trước cảnh nước mất nhà tan và thái độ căn phẫn trước kẻ thù xâm lược (Chạy giặc).

– Phê phán, mỉa mai, châm biếm những cái nhố nhăng, dở tâu dở ta mù chế độ nửa phong kiến thực dân mang lại (Vinh khoa thi Hương).

– Tinh thần yêu nước còn thể hiện ở con mắt nhìn xa trông rộng, gửi lên triều đình những bản điều trần đề nghị thực thi những biện pháp cụ thể nhằm đổi mới và phát triển đất nước trong thời buổi phải đối phó với họa xâm năng đến từ phương Tây (Xin lập khoa luật).

2. Nguyễn Đình Chiểu là nhà thơ lớn đã suốt đởi chiến đấu không mệt mỏi cho đạo đức, chính nghĩa, cho độc lập tự do của dân tộc.

– Về nội dung, trong sáng tác của Đồ Chiểu là:

+ Lí tưởng đạo đức, nhân nghĩa của ông mang tính thuần Nho giáo. Nhưng phải nói đến Nguyễn Đình Chiểu, pham trù nhân nghĩa mới thực sự mở rộng đến nhân dân, những con người lao động nơi thôn ấp với tâm hồn thuần hậu, chất phác (thể hiện rõ net nhất trong Truyện Lục Vân Tiên).

+ Lòng yêu nước thương dân: Sáng tác của Đồ Chiểu đã đáp ứng xuất sắc yêu cầu của thời đại – thời kì đầu chống pháp xâm lược “khổ nhục nhưng vĩ đại”. Ông tố cáo tội ác của giặc, quyết không hợp tác với kẻ thù. Ông hết lòng ca ngợi những sĩ phu yêu nước dám đứng nên chống giặc. Bằng tình yêu nước và bằng tài năng, ông đã dựng nên bức tượng đài bất tử về người anh hùng nghĩa sĩ nông dân Nam Bộ (Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, Xúc cảnh, Chạy giặc….).

– Về nghệ thuật: Chú ý sắc thái Nam Bộ trong sáng tác của ông. Vẻ đẹp thơ văn của ông là vẻ đẹp mộc mạc, trong sáng, tự nhiên, trữ tình, sâu lắng…

3. Văn tế là một loại văn thường gắn với tang lễ, nhằm bày tỏ lòng tiếc thương đối với những người đã mất. Có những bài văn tế như: Văn tế Trương Quỳnh Như (phạm Thái), Văn tế Phan Châu Trinh (Phan Bội Châu), Văn tế sống vợ (Tú Xương)….

– Văn tế thường có hai nội dung cơ bản: kể lại cuộc đời, công đức, phẩm hạnh của người đã khuất và bày tỏ nỗi đau thương của người sống trong giờ phút vĩnh biệt.

– Văn tế có thể được viết theo nhiều kiểu: văn xuôi, thơ lục bát, song thất lục bát, phú…

– Giọng điệu văn tế lâm li, thống thiết, dùng nhiều thán từ, những từ ngữ biểu cảm mạnh…

– Bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc được viết theo thể văn tế, bố cục gồm 4 phần (lung khởi, thích thực, ai vãn, kết). Nội dung của bài văn tế: hình tượng người nghĩa sĩ nông dân và cả hình tượng tác giả (cảm xúc, thái độ, cách đánh giá…).Nghệ thuật: bút pháp hiện thực trữ tình, giọng điệu nghệ thuật…

4. Thể loại hát nói ra đời không phải ngẫu nhiên ra đời trong bối cảnh lúc bấy giờ vì nó có thể chuyễn tải được những quan niệm nhân sinh mới mẻ, phóng khoáng của các nhà nho tài tử khao khát khẳng định cá tính và khát khao hướng tới một lối sống phóng khoáng.

– Bài ca ngất ngưởng thuộc loại bài thơ hát nói khổ (19 câu). Trong một bài hát nói thường thấy những câu đối hay những câu thuần chữ Hán. Bài ca ngất ngưởng cũng như vậy. Số tiếng của câu trong bài thơ hát nói cũng không cố định. Giọng điệu của bài hát nói cũng rất hấp dẫn. Bài ca ngất ngưởng viết theo lối tự thuật, tự nhìn nhận và đánh giá con đường đã đi qua của mình. Trong tác phẩm này, Nguyễn Công Trứ có phá cách trong số lượng câu, biến đổi nhịp điệu để phù hợp với mạch cảm xúc của bài thơ.

5. Cảm hứng nhân đạo giai đoạn này có những điểm mới xuất phát từ những đặc điểm của thời đại: xã hội phong kiến giai đoạn từ thế kỉ XVIII đến cuối thế kỉ XIX.

– Khẳng định, đề cao một phong cách sống tôn trọng sự trung thực, tôn trọng cá nhân, muốn bứt phá ra khỏi những ràng buộc khắt khe của xã hội nho giáo. Sống là biết coi trong hiện tại, được tự do thưởng thức những thứ vui như ngắm cảnh đẹp, chùa chiền, hát cô đầu…(Bài ca ngất ngưởng).

– Ý thức về quyền sống của con người và đấu tranh, khẳng định hạnh phúc cá nhân chính đáng của con người, nhất là người phụ nữ.

6. Nét truyền thống của bài thơ là: thi đề (mùa thu), thi liệu (trời thu, lá thu, ao thu, sóng nước…), thể thơ. Những cảnh thu ở bài thơ mang nét riêng của mùa thu đồng bằng Bắc bộ và tâm sự thời thế cũng rất riêng của tác giả. Nhưng việc sử dụng thi liệu đó đã có sự cách tân, cách sử dụng từ ngữ, cách gieo vần…